Badloopus W pętli popkultury
Nie chcę wierzyć. Chcę wiedzieć – zwykł mawiać Carl Sagan, jeden z najwybitniejszych popularyzatorów nauki, astronom, astrofizyk, astrobiolog i planetolog. Człowiek, będący jednym z niewielu naukowców celebrytów, który w prosty, klarowny i przede wszystkim interesujący sposób opowiadał o majestacie kosmosu. Urodził 9 listopada 1934 r.
Życie i działalność Sagana pięknie podsumowuje Nagroda Josepha Priestleya, którą otrzymał za „wybitny wkład w dobro ludzkości”. Swym specyficznym, spokojnym stylem mówienia oraz nieskończonymi pokładami charyzmy trafiał do milionów zwykłych odbiorców, których zarażał miłością do nauki. Możecie być pewni, że bez jego udziału nie byłoby wielkich karier Billa Nye, Neila deGrasse Tysona czy serialu “Teoria wielkiego podrywu”, a dzieciaki ze “Stranger Things” nie wpadłyby na to jak działa Odwrócony świat. To wszystko to zaledwie promil jego zasług i osiągnięć, a pięć, naszym zdaniem, najważniejszych znajdziecie poniżej.
Cosmos: A Personal Voyage
Trzynastoodcinkowy, dokumentalny serial popularnonaukowy, który zapewnił Saganowi ogromną rozpoznawalność, dwie nagrody Emmy i jedną Peabody. Wraz z ówczesną żoną, Ann Druyan, wymyślił cały koncept, napisał scenariusze i osobiście poprowadził show, który stał się międzynarodowym fenomenem. Przez dekadę był najchętniej oglądanym serialem w historii amerykańskiej telewizji publicznej, a według danych z 2009 r. to najpopularniejsza seria na świecie nakręcona przez stację publiczną. Obejrzało ją ponad pół miliarda widzów w ponad sześćdziesięciu krajach.
Jej sukces leży w podejściu Sagana do widza, któremu w zrozumiały i przejrzysty sposób wykładał skomplikowane koncepty, od historii astronomii po budowę atomu. Całości przyświecała prosta zasada: ogromna część dotacji na naukę pochodzi od społeczeństwa, więc opinia publiczna powinna rozumieć, na co ich pieniądze są wydawane.
W rocznicę jego osiemdziesiątych urodzin, astrofizyk Neil deGrasse Tyson stworzył kontynuację serii pt. “Cosmos: A Spacetime Odyssey”, która uaktualnia stan naukowej wiedzy. Program można obejrzeć na platformie Netflix.
Wiara w życie pozaziemskie
Sagan z całą mocą wierzył w życie pozaziemskie, ale podchodził do tej wiary w sposób bardzo racjonalny i daleki od tego co reprezentują sobą wyznawcy teorii porwań przez UFO, astrolodzy i pseudonaukowcy. To m.in. z jego inicjatywy zaczęto patrzeć na te kwestie od naukowej strony, co przyczyniło się do powstania wieloletniego programu SETI, do dziś poszukującego sygnałów radiowych z czeluści kosmosu. Prowadzone w jego ramach badania zainspirowały Sagana i astrofizyka Iosifa Szkłowskiego do wspólnego napisania książki “Inteligentne życie we wszechświecie”, która stała się swoistą biblią dla późniejszych badaczy SETI. Rok później, w 1967, na łamach National Geographic opublikował artykuł o potencjalnym życiu na Marsie.
Sagan był też inicjatorem Voyager Golden Record, czyli pozłacanych płyt wystrzelonych przez NASA w 1977 r. w sondach Voyager, zawierających zakodowane informacje o różnorodności życia i kultur na Ziemi, które mogłyby zostać odnalezione i odczytane przez obce cywilizacje.
Dziś teoretyzowanie o życiu pozaziemskim i podejmowane próby jego odnalezienia (na Marsie, Tytanie, Europie czy Enceladusie) są czymś oczywistym i naturalnym, podobnie jak wykładanie astrobiologii na uniwersytetach. Bez wkładu Sagana, nie byłoby to jednak w ogóle możliwe.
Publikacje naukowe i beletrystyczne
Swoją charyzmę i umiejętność przekazywania wiedzy, którymi emanował z odbiorników telewizyjnych, z powodzeniem przekładał na słowo pisane. Napisał łącznie 16 książek, a większość z nich stała się bestsellerami. Najważniejszą z nich z pewnością jest “Kosmos”, czyli książkowa wersja serialu telewizyjnego, która do tej pory sprzedała się w ponad sześciu milionach egzemplarzy na całym świecie, spędzając 50 tygodni na liście bestsellerów Publishers Weekly i aż 70 tygodni na liście New York Timesa. “Kosmos” i “Krótka historia czasu” Stephena Hawkinga jest dla nauki tym czym np. dla sztuki komiksu publikacja “Strażników” Alana Moore’a” i “Powrotu Mrocznego Rycerza” Franka Millera – czyli jedną wielką rewolucją.
Przekrój jego prac jest dość szeroki, od życia pozaziemskiego (“Intelligent Life in the Universe”) poprzez ewolucję ludzkiej inteligencji (“Rajskie smoki”), aż po historię eksploracji kosmosu (“Błękitna kropka. Człowiek i jego przyszłość w kosmosie”) i walkę z pseudonauką (“Świat nawiedzany przez demony. Nauka jako światło w mroku”). Za “Rajskie smoki” otrzymał w 1978 r. Nagrodę Pulitzera.
Idąc za ciosem popularności Sagana, wydawnictwo Simon & Schuster namówiło astrofizyka do napisania powieści science-fiction, przekazując na ten cel zaliczkę w wysokości dwóch milionów dolarów. Wydany w 1985 r. “Kontakt”, opowiadający o pierwszym spotkaniu ludzkości z obcą cywilizacją, w ciągu dwóch lat sprzedał się w liczbie prawie dwóch milionów egzemplarzy, zdobywając przy tym nagrodę Locusa i trafiając na listę bestsellerów Publisher Weekly. W 1997 r. doczekał się też udanej adaptacji filmowej w reżyserii Roberta Zemeckisa i z Jodie Foster w roli głównej.
Eksploracja kosmosu
Carl Sagan, jako główny konsultant NASA, brał udział w przełomowych misjach zmieniających postrzeganie naszego układu słonecznego. Jako pierwszy zasugerował, że Wenus nie posiada tropikalnego klimatu podobnego do ziemskiego, jak wcześniej sądzili naukowcy. Studiując emisję fal radiowych, teoretyzował, że planeta w rzeczywistości może mieć temperaturę powierzchni równą 900 stopni Fahrenheita (482 stopni Celsjusza) i miażdżącą atmosferę. Teorię udało mu się potwierdzić dzięki misji sondy Mariner, przy której brał czynny udział.
Z kolei z byłym studentem, Jamesem Pollackiem, zmienili postrzeganie Marsa. Wcześniej naukowcy sądzili, że zmiany barw na planecie powodowane są sezonowym wzrastaniem roślin na powierzchni. Sagan i Pollack postawili hipotezę, że są one wynikiem przemieszczającego się marsjańskiego pyłu wzbijanego przez burze piaskowe. Teoria została potwierdzona, dzięki misjom Mariner 9 (pierwszy sztuczny satelita Marsa, wykonał 7329 zdjęć planety) oraz Viking 1 i Viking 2 (lądowniki, które odpowiednio przez sześć i cztery lata zbierały dane z powierzchni), przy których Sagan również był konsultantem. On też wysnuł hipotezę, że księżyce Tytan i Europa mogą posiadać na swojej powierzchni wodę w stanie ciekłym.
Sagan był także członkiem zespołów naukowych wybranych przez NASA do misji sond Pioneer 10 i 11, które jako pierwsze przeleciały obok Jowisza i Saturna, oraz do Voyagera 1 i 2, które odwiedziły Jowisz, Saturn, Uran i Neptun, i zrobiły pierwsze zdjęcia układu słonecznego spoza Plutona. We wrześniu 2013 r. Voyager 1 (mając mniej pamięci niż iPhone 5) osiągnął kolejny kamień milowy, kiedy stał się pierwszym statkiem kosmicznym, który osiągnął przestrzeń międzygwiezdną. Na początku roku 2017 sonda była w odległości 137 jednostek astronomicznych (20 550 000 000 km) od Ziemi.
Nuklearna zima
Sagan mocno wierzył, że ludzie zmieniają swoje środowisko w sposób niezrównoważony i jako jeden z pierwszych przyjął koncepcję globalnego ocieplenia.
Jednak swój wzrok bardziej skierował na efekty jakie może wywołać wojna atomowa, co w czasach zimnej wojny było bardzo prawdopodobne. Sagan, wraz z niewielką grupą studentów i współpracowników (którą nazywano TTAPS), w ramach badań zainicjowanych przez amerykańską Narodową Akademię Nauk w 1981 roku, wysnuł teorię, że dym z zaledwie stu palących się miast, kiedy trafi do stratosfery, może doprowadzić do poważnego globalnego ochłodzenia. Efekt ten, na łamach czasopisma Science, nazwali “nuklearną zimą”.
W 1986 r. delegacja pod przewodnictwem Sagana odbyła spotkanie z Janem Pawłem II, który następnie wydał papieskie oświadczenie przeciwko budowaniu arsenałów nuklearnych.
https://www.youtube.com/watch?v=HijgaqjJ8AI
